فضایل اخلاقی از جمله اموری هستند که انسان را به سعادت ابدی میرسانند ورذیلتهای اخلاقی از جمله اموری هستند که به ما شقاوت سرمدی میدهند، پس دور شدن از رذیلتهای اخلاقی و تحلیه نمودن نفس به فضیلتهای اخلاقی از جمله واجبات هر انسان مسلمان است، و رسیدن به زندگی جاویدان آخرت بدون این دو امر محال است، پس بر هر انسان عاقلی است که در زندگی خویش سعی وتلاش نماید تا فضیلتهای اخلاقی را کسب کند واز رذیلتهای اخلاقی خود را دور نماید واگر در این امر تقصیر نماید به هلاکت ابدیت خواهد رسید پس هر انسانی که برای فهم چگونه بودن وچگونه زیستن وچگونه عمل کردن سعی وتلاش نکند در واقع همچون شخصی است که در این دنیا همراه با نابینایان زندگی کرد برای اینکه از امر آخرت خویش چیزی نیاموخت ودر آخرت نیز چون چیزی را نکاشته است با بصیرتی ظلمانی محشور خواهد شد وبا دستانی تهی به آن دنیا منتقل خواهد گشت همانگونه که خداوند فرمود (ومن کان فی هذه أعمی فهو فی الأخرة أعمی وأضلُ سبیلا) برای اینکه راه این دنیا وآخرت با هم مرتبط هستند.
وقتی که انسان تخلیه از رذیلتها را آغاز نکند نمیتواند به مرحله دوم که تحلیه به فضیلتها است منتقل گردد مثل کودکی که باید کلاس اول را تمام کند تا او را به مرحله بعد منتقل کنند، ممکن است در ذهن اینگونه سؤال کنیم که ما میتوانیم فضیلت بیاموزیم و آنها رااجرا کنیم بدون اینکه رذیلتهای اخلاقی خویش را اصلاح نماییم؟ در جواب میگوییم دقیقا این امر مثل بشقابی است که در آن غذای مانده وکپک زده وجود دارد وبخواهیم در آن غذای تازه ای که امروز پخته ایم را قرار دهیم، در این حال نه تنها غذای خوشمزه ولذیذی نخواهیم داشت بلکه همان غذای جدید هم به کپک آلوده خواهد شد، صفحه باطن انسان یعنی قلب و ضمیر انسانی احتیاج به تمیز کردن دارد که اگر تمیز نشود نمیتوان در آن چیزی گذاشت، دقیقا مثل یک آیینه که باید اول آن را تمییز کنیم تا کدورت آن از بین رود و وقتی کدورت از بین رفت آن وقت جایی مناسب برای مشاهده صورت ما خواهد شد، در غیر این صورت نمیتوانیم صورت خویش را به شکل واضح ببینیم، فهمیدن رذیلتهای اخلاقی وعلاج نمودن آنها دقیقا مثل تمیز کردن آینه میماند تا وقتی که ما هنوز اعتقادات نادرستی داشته باشیم وتا وقتی که ندانیم برای چه باید بخشندگی کرد وبرای چه نباید دروغ گفت ودر چه زمانی باید شجاعت به خرج داد ودر چه زمانی باید سکوت کرد نمیتوانیم فضیلت ها را در زندگی خود اجرا کنیم برای اینکه هنوز اعمال نادرستی که انجام میدهیم را خطرناک برای خود و زندگی خود نمیبینیم، وقتی که فهمیدیم ضررهای دروغ گفتن چیست وچگونه زندگی انسان در این دنیا ودر آن دنیا را نابود میکند آن وقت است که میتوانیم برای راستگو بودن تمرین کنیم، وتا وقتی که ندانیم انسان شجاع کیست نمیتوانیم مصداق خارجی شجاعت را اجرا نماییم وتا وقتی که ندانیم معنای کرم وبخشندگی چیست ودر چه مجالاتی باید بخشنده بود نمیتوانیم از اسراف و بخل خود را نجات دهیم ومعتدل عمل نماییم.
لیکن وقتی که انسان از رذیلتهای اخلاقی خود را نجات دهد وبه سوی فضیلت حرکت نماید در این حال باطنش پاک وپاکتر خواهد شد و در آن وقت است که انوار الهی در آیینه قلب او ظاهر میشوند وانعکاس نور را میتواند مشاهده نماید واز فیوضات والطاف الهی لذت ببرد ودر قرب باری تعالی ومناجات با او شبهای ظلمانی خویش را منور گرداند، واز رحیمیت الهی وعنایت حق تعالی به او خرسند باشد وقتی اینگونه عمل کرد در این حال است که موجودی تام وباقی خواهد بود وبه مقامی بالا وسعادتی عظیم خواهد رسید و انسانی میشود که خلافت الهی را قبول کرده است ودر مسیر انسان بودن حرکت میکند ودر آن هنگام است که به لذتهای حقیقی دست پیدا خواهد کرد واز شواهد عقلی که کسی متوجه آنها نیست استفاده خواهد برد ودر دریای بیکران الطاف حق غرق خواهد شد وخود واین عالم مادی را فراموش خواهد کرد وآنچه در مقابل چشمان اوست فقط خداوند متعال است که با شتابی مملو از اراده ای قویی به سوی کشف این الطاف وعنایات حق سفر خواهد کرد.
